Slimme camera's en sensoren helpen bij varkens met lange staarten

Het advies aan varkenshouders is op kleine schaal te beginnen met intacte staarten. Dat advies volgden Groot Wassink en zijn team op. Sinds ruim een half jaar wordt telkens van één toom de staart niet gecoupeerd en in twaalf andere tomen houdt één big de staart. Op het moment van spenen blijven de biggen van de toom met ongecoupeerde staarten bij elkaar en vormen de andere twaalf biggen ook een koppel.

De ervaringen zijn 'best positief'. Het vertrouwen in een andere manier van werken moet groeien, 'maar het gaat niet vanzelf', voegt de bedrijfsleider eraan toe. Als er problemen zijn, ziet hij deze – tegen alle verwachtingen in – in het koppel met broertjes en zusjes en niet in het gemengde koppel.

Geen verklaring

Een echte verklaring daarvoor heeft Groot Wassink niet. 'Komt het doordat ze aan elkaar gewend zijn? Of doordat ze op een specifieke plaats in de stal zitten? Voelt een big zich achtergesteld of is er sprake van een gebrek omdat voerwisselingen niet goed op elkaar waren afgestemd? Je filosofeert over mogelijke oorzaken, maar echt weten doen we het nog niet.'

In 90 tot 95 procent van de gevallen gaat het goed, zegt de bedrijfsleider. Genetica speelt bij problemen met necrose en staartbijten zeker een rol. Bij het ene ras speelt het volgens Groot Wassink meer dan bij het andere. De PigFarm is net overgeschakeld op de PIC 408G. De eerste tomen daarvan liggen in het kraamhok. 'Piétrain is over het algemeen iets rustiger dan Duroc, wat hiervoor onze eindbeer was.'

Naar erfelijk overgedragen gedragseigenschappen bij varkens wordt veel onderzoek gedaan, weet de bedrijfsleider. Dat heeft invloed op het bijtgedrag, maar er is ook altijd een wisselwerking met gezondheid en de omgeving. 'Bijtgedrag is een multifactorieel probleem. Het varken is een kuddedier en doet dingen graag samen met soortgenoten. Bij de gespeende biggen kunnen bij ons vier dieren tegelijk vreten. Mogelijk ligt daarin wel de oorzaak als zich problemen voordoen.'

Voor Groot Wassink staat vast dat er nog meer onderzoek nodig is om van het houden van biggen met intacte staarten een succes te maken. Denkavit is gespecialiseerd in voeders voor jonge dieren. Niet onlogisch dat daar dan in eerste instantie aan wordt gedacht voor het oplossen van bijtgedrag. In het bijzonder noemt de bedrijfsleider de aandoening 'swine inflammation and necrosis syndrome', ofwel Sins.

Onderzoek naar Sins

Bij Sins gaat het om ontstekingen van binnenuit die zorgen voor een slechtere doorbloeding van de uiterste puntjes zoals staart en oren. Daar ontstaat dan necrose, het afsterven van het weefsel. Topigs Norsvin doet daar sinds een jaar of twee uitgebreid onderzoek naar. Alhoewel Sins in eerste aanleg meer specifiek verband lijkt te houden met factoren rondom zeugen tijdens de dracht, pakt ook Denkavit dit op. Mogelijk met partners.

Endotoxinen zouden daarbij een rol kunnen spelen. 'Maar misschien hebben andere voedermiddelen ook wel effect', vervolgt Groot Wassink. Hij noemt ruwvoer, de maalfijnheid of de structuur van een voedermiddel. 'We denken na over hoe we dat het best kunnen gaan onderzoeken. Dan kom je toch al snel uit bij individuele voedering.'

De gezondheidsstatus van de PigFarm is hoog. Bij de nieuwbouw in 2016 is er bewust voor gekozen niet voor de allerhoogste gezondheidsstatus SPF te gaan. 'De resultaten die op ons bedrijf worden gehaald, zijn ook te halen op een regulier bedrijf', stelt de bedrijfsleider.

De PigFarm telt 72 vrijloopkraamhokken. De zeugen staan tot drie dagen na het werpen vast. Wat de invloed van het vrijloopkraamhok is op het bijtgedrag, vindt Groot Wassink lastig te beoordelen. Feit is dat de biggen een hoger speengewicht hebben en er veel contact is tussen de zeug en de biggen. 'De zeug ligt ook vaak met de snuit in de richting van haar kroost. Ze houdt een oogje in het zeil', zegt de bedrijfsleider.

Omdat het hok groter is – 7,96 vierkante meter per zeug – is er voldoende ruimte om te rennen en voor het ontwikkelen van speelgedrag. 'Daarin worden de biggen niet geremd.' De strijd om de uier is bij vrijloop niet anders dan in een gangbaar kraamhok, zegt Groot Wassink.

Biggen bijvoeren als aanvulling op de moedermelk hoort bij de standaardaanpak van Denkavit. Een gebalanceerde opbouw in de bijvoeders zorgt voor een goede opbouw van de darmmicrobiota en extra voeropname, wat weer bijdraagt aan de weerstand van de biggen. De bedrijfsleider vindt het 'superinteressant' om mee te werken aan de ontwikkeling van nieuwe voeders. 'Wat toevoegen voor de praktijk', noemt hij dat.

Nieuwe technieken

In de kraamafdeling signaleerde Groot Wassink tot nu toe geen problemen met bijtgedrag. 'Beschadigingen zie je in de kraamstal niet, maar dat wil niet zeggen dat ze er niet zijn. Dat weten we nu niet.' Hij verwacht dat nieuwe technieken onmisbare hulpmiddelen worden. Denk daarbij aan camera's die het gedrag registreren en stalsensoren die 24/7 de luchtvochtigheid, temperatuur, CO2 en ammoniak meten.

'Als je door een koppel biggen loopt, verstoor je het natuurlijke gedrag, terwijl je de dieren eigenlijk wilt observeren', benadrukt de bedrijfsleider.

Investeren in slimme camera's en sensoren maakt ook deel uit van de stappen die op stapel staan. 'Die ontwikkeling is de laatste twee à drie jaar ontzettend snel gegaan. Daarmee komt nu op grote schaal informatie beschikbaar waarmee je in de bedrijfsvoering ook echt wat kunt. Pas als je kennis hebt van de oorzaak, kun je gaan nadenken over de oplossing. Anders blijft het schieten met een schot hagel', legt Groot Wassink uit.

Extra afleidingsmateriaal

'Slimme camera's en sensoren gaan ons helpen varkens met lange staarten te houden', vervolgt de bedrijfsleider vol overtuiging. Doen zich problemen voor met bijtgedrag bij de gespeende biggen, dan wordt de oplossing gezocht in extra afleidingsmateriaal als jutezakken en lang stro. 'Maar is het echt serieus, dan loont het om vijf minuten te blijven staan om de bijter te isoleren', zegt de bedrijfsleider.

Op de PigFarm bestaat het afleidingsmateriaal standaard uit kauwtouw, een ketting met daaraan een bal en hout. 'Het hout, daar doen de biggen echt wat mee.' Iedere dag komt er een handje zaagsel op de vloer waar de dieren in wroeten. Ze eten er relatief weinig van, constateert Groot Wassink. 'Dat is een prettige bijkomstigheid met het oog op de voederproeven die gewoon doorgaan.'

Het besluit om vingeroefeningen te doen met ongecoupeerde staarten, deed Denkavit in samenspraak met Varkenshandel Troost, de afnemer van de biggen. 'Maak je je eigen biggen niet slachtrijp, dan vraagt het houden van varkens met intacte staarten meer afstemming met de volgende schakel', zegt de bedrijfsleider. Hij doelt dan op informatie uitwisselen over hoe het ging in de kraamstal en speenafdeling, maar ook op afspraken maken als zich een calamiteit voordoet.

Condities voor succes

'Wij willen goede biggen leveren met een hele staart', vervolgt Groot Wassink. 'Het is ons tot nu toe meegevallen', reageert Bart Troost. Ervaringen uit het verleden en van klanten zorgden voor terughoudendheid. De biggen van Denkavit worden gehouden in een huurstal. Het klimaat is er op orde, het voerpakket vindt Troost luxe en er is veel aandacht voor de dieren. De varkenshandelaar noemt dat condities om succesvol te zijn met lange staarten, maar het is geen garantie.

Afgelopen halfjaar moest er een keer worden ingegrepen. 'Als je wat ziet, dan moet je niet wachten, maar direct ingrijpen. Met degene die de varkens verzorgt, hebben we van tevoren goed afgestemd welke stappen worden gezet en in welke volgorde, wanneer zich problemen voordoen.' Troost noemt extra afleidingsmateriaal, zoals stro, en afwisseling van materialen. 'We zijn er alert op.'